Foto boven: 2-9-1968. Het 350 tons reactordrukvat voor de atoomcentrale nabij Santa Maria de Garoña (Spanje) op transport.

Reuzen kernreactorvat voor Spanje.
Het zijn ontzagwekkende knapen, de acht ringen die op het ogenblik worden gesmeed voor het kernreactorvat voor de Spaanse Nuclenorcentrale. De ringen die de smederij het vorige jaar maakte voor het vat van de kerncentrale Dodewaard zijn er bescheiden bij. Intussen is het toch wel dankzij de ervaring die wij bij de vervaardiging van het reactorvat voor Dodewaard hebben opgedaan, dat ons bedrijf voor het Spaanse project een aantrekkelijke offerte kon doen (vaste levertijd en redelijke prijs). Een offerte die dusdanig aantrekkelijk bleek – ook in internationale concurrentie, dat de RDM de opdracht kreeg. Het is niet zo’n wonder, dat de ringen voor het Nuclenorproject zo ontzagwekkend zijn. Zij zijn tenslotte bestemd voor het grootste gesmede reactorvat dat ooit werd gemaakt. Het vat is bestemd voor een nabij de Spaanse plaats Santo Maria de Garoña te bouwen elektrische kernenergiecentrale van 400 MWe. De centrale wordt gebouwd voor Nuclenor, een combinatie van twee Spaanse elektriciteitsproduktie bedrijven en zij komt te liggen aan de Ebro, ongeveer 60 km te Zuiden van Bilbao. De afmetingen van het vat: 19 meter hoog, uitwendige flensdiameter 5,45 meter. Het wordt opgebouwd uit acht gesmede ringen, twee flenzen en bodem en deksel, welke laatste worden gedrukt uit stalen platen. Ter vergelijking: het reactorvat Dodewaard heeft een hoogte van 12,5 meter en een uitwendige diameter van 3,36 meter. Evenals de reactor voor de centrale te Dodewaard, is de reactor voor de Nuclenorcentrale een ontwerp van U.S. General Electric, die tevens hoofdaannemer van het project is. De reactor zal stoom leveren met een maximum druk van 88 atmosfeer bij een maximum temperatuur van 300 graden Celsius. De Nuclenorcentrale krijgt niet alleen het grootste gesmede reactorvat ter wereld, maar zij zal met een geïnstalleerd vermogen van 400 MWe tevens de grootste watergekoelde reactor van Europa zijn. Voor de RDM is deze opdracht – naast een aantal binnenlandse opdrachten – de vierde grote buitenlandse order op het gebied van de kernenergie. Het was op 29 juni 1966 toen het eerste smeedwerk voor de Nuclenor reactor onder de smeedpers ging, iets meer dan een jaar nadat het eerste smeedwerk voor de Dodewaardreactor werd gemaakt. Er zit bij de RDM goed continuïteit in de productie op kernenergiegebied!

Vat nr. 2: in juli naar Bilbao.
Het tweede vat (met een gewicht von 375 ton) zal in de maand juli scheep gaan naar de Spaanse havenplaats Bilbao, vanwaar het verder wordt vervoerd naar het plaatsje Santo Maria de Garona. Na een achterstand van bijna vijf maanden op het tijdschema in november 1967, ziet het er naar uit dat de aflevering toch op tijd zal plaatsvinden. Dat dit bijzonder veel inspanning van alle betrokkenen heeft gevraagd, behoeft geen betoog! Onze opdrachtgever, General Electric, is dan ook zeer tevreden. Wij wensen de betrokken afdelingen bij de laatste loodjes veel succes.

Transport Spaanse vat wordt reuzenkarwei.
Als alles volgens plan verloopt zal eind juli het transport aanvangen van het door ons vervaardigde reactorvat voor de Spaanse kernenergiecentrale in Santa Maria de Garoña. Het vervoer van het vat, dat zonder deksel 310 ton weegt, van de RDM naar de plaats van bestemming geschiedt in twee fasen. Het ligt in de bedoeling, dat het met zeer zwaar laadgerei uitgeruste vrachtschip “Uhenfels” van de Duitse rederij Hansa het vat naar Bilbao zal brengen. Vandaar transporteert de Spaanse transportonderneming Transsahara de kolos naar de bouwplaats. Tijdens het gehele transport rust het vat in een „wieg” {met een gewicht van 42 ton), die hiervoor speciaal in onze scheepsbouvoloods is vervaardigd. 
Colonne. 
Hemelsbreed ligt de bouwplaats ca 100 kilometer van Bilbao verwijderd. In verband met de omvang en het gewicht van het transport, alsmede door de slechte toestand van het wegennet in die streek, moet echter een trajekt worden afgelegd van 200 kilometer. Hiervoor denkt men – schrikt u niet – ongeveer zes weken nodig te heben! Met het oog op dit kolossale transport heeft de firma Transsahara bijzonder zwaar materieel aangeschaft. Allereerst twee enorme wagens waarop het vat wordt vervoerd en daarnaast vier zware trucks, die – geballast met betonblokken – het gevaarte zowel aan de voor- als aan de achterzijde in bedwang moeten houden. 
Deze indrukwekkende combinatie wordt tijdens het transport begeleid door een wagen van de Spaanse elektriciteits- en telegraafdienst. Hinderlijke kabels langs de route moet men namelijk spanningvrij maken en zonodig oplichten. Voorts rijdt in de colonne een gereedschapswagen mee, alsmede een auto met reservebanden, een mobiele kraan, een wagen met stophout en een aantal trucks met stalen brugdelen. Dit laatste is noodzakelijk omdat op diverse punten onderweg een noodbrug moet worden geslagen, aangezien de aanwezige oeververbindingen niet op een last van vele honderden tonnen zijn berekend. 
Proefrit. 
Van 6 tot 24 mei jl. heeft de volledige karavaan een proefrit von Bilbao naar Santa Maria de Garoña gemaakt, ten einde de uitgestippelde route te proberen. In Bilbao had men van dun staalplaat een kopie von het te vervoeren vat vervaardigd, dat op de kritieke punten in de route vol water werd gepompt om aan het gewicht van het werkelijke vat te komen. 
In het 200 kilometer lange trajekt vormt de op 700 meter hoogte gelegen Alto Barazar-pas een der knelpunten. Om deze hindernis te nemen zal de colonne zich door 15 haarspeldbochten moeten wringen. Uit de praktijk is nu echter gebleken dat dit met veel passen en meten gaat. Al met al belooft dit karwei een spectaculaire gebeurtenis te worden, waarbij het aan belangstelling zeker niet zal ontbreken. Vanaf deze plaats wensen wij het vat en alle betrokkenen alvast een voorspoedige reis!

Het enorme reactorvat klaar voor transport.
Het enorme reactorvat voor de kerncentrale in Santa Maria de Garoña heeft de apparatenbouw werkplaats verlaten en wordt op het terrein achter de afdeling apparatenbouw verder klaar gemaakt voor de ongetwijfeld avontuurlijke reis naar Spanje. Volgens de laatste berichten zal het transport in de eerste week van september aanvangen.

Het Spaanse vat begon “zware” reis.
De monsterreis van het Spaanse vat is nu al enkele weken aan de gang. Op donderdag 5 september 1968 vertrok de kolos aan boord van het motorschip “Uhenfels” van de Hansa Lijn te Bremen uit Rotterdam met bestemming Bilbao. Het vertrek van het vat uit Rotterdam was een spectaculaire operatie. Ondanks de indrukwekkende gewichten, waarmee werd gewerkt, verliep de eerste fase van het transport bijzonder soepel. Vele belangstellenden, waaronder persvertegenwoordigers van kranten en televisie, zijn daar getuige van geweest. 
Drie dagen voor vertrek, op maandag 2 september, plaatsten twee bokken met een hefvermogen van respectievelijk 250 en 300 ton het in felle kleuren geschilderde vat van de loswal achter onze apparatenbouwwerkplaats op een gereedliggend ponton. Daarna kon er stoom worden afgeblazen, omdat het ponton pas donderdagmorgen naar de in de Felshaven aan pier 1 afgemeerde “Uhenfels” werd getransporteerd. 
Zoals reeds eerder in dit blad werd vermeld, rust het vat gedurende het gehele transport naar de bouwplaats van de kerncentrale in Santo Maria de Garoña in een door de RDM vervaardigde transportwieg. Om het vat tegen de inwerking van chloor uit de zeelucht op het roestvrijstaal te beschermen, is het geheel met stikstof gevuld. Een speciale in de transportwieg gemonteerde installatie zorgt voor het op juiste druk blijven van de stikstofvulling. 
Kampioen. 
Donderdagmorgen nam de “Uhenfels” het deksel en het binnenwerk van het vat aan boord. De “Uhenfels” is een zeer bijzonder schip. De heer E.A. Winkelman, directeur van de Nederlandse vertegenwoordiging van de Hansa Lijn te Rotterdam, noemde de “Uhenfels” het meest efficiënte schip voor het vervoer van zware lading. Met eigen laadgerei (!) kan de “Uhenfel” maximaal 550 ton colli aan boord nemen en uiteraard op de plaats van bestemming lossen. 
Deze kampioen van de wereldhandelsvloot, tenminste voor wat betreft het laden en vervoeren van zeer zware lading, bevindt zich sedert het begin van dit jaar in de vaart. Hoewel het schip reeds enkele zware transporten heeft uitgevoerd, heeft de “Uhenfels” zich nog nooit zo moeten inspannen als op donderdag 5 september. Het aan boord nemen van het ongeveer 350 ton wegende vat verliep echter voortreffelijk. Het schip maakte slechts enkele graden slagzij, dank zij het overpompen van grote hoeveelheden ballastwater uit de tanks aan bakboord naar die aan stuurboordzijde. Uiterst behoedzaam werd het vat in de wieg van het ponton getild en boven ruim 3 gemanoeuvreerd, waarin men het vervolgens liet zakken. Donderdagnacht verliet de “Uhenfels” Rotterdam. Drie dagen later arriveerde het schip in Bilbao. 
TV-reportage. 
Behalve relaties en persvertegenwoordigers van diverse kranten, werd de “gewichtige” operatie in het Rotterdamse havengebied gevolgd door niet minder dan drie televisieteams. Ten eerste was het NTS-journaal aanwezig, zodat heel Nederland donderdagavond laat het vertrek op de beeldbuis kon volgen. Verder was de bekende cineast Pim Korver aktief. In opdracht van de NCRV-televisie maakt hij van het gehele transport een documentaire in kleur, die naar alle waarschijnlijkheid in de maand november zal worden uitgezonden. Ten derde gaf een tv-ploeg van het Zweites Deutsches Fernsehen acte de présence. Deze Duitse cameramensen volgden het transport tot Bilbao voor een reportage van ongeveer tien minuten. In het volgende nummer van “Nieuws van de RDM” zullen wij aan het transport door Spanje zelf uitgebreid aandacht schenken. 
Wij ontvingen van de directeur van General Electric, de heer W.B. Webster, die verantwoordelijk is voor alle buiten de Verenigde Staten in bouw zijnde kernenergiecentrales, het volgende telegram. 
opm-443 – we of qeneral electric company congratulate rotterdam dockyard on the successful completion and shipment of the nuclenor reactor pressure vessel. we greatly appreciate the effort experted by rotterdam in maintaining the schedule of this important component of the nuclenor project. please accept our congratulations and best wishes for continuous success in the nuclear field. 
w b webster general electric

Nauwelijks te bevatten, Spaanse vat kwam heelhuids over.
Op zaterdag 5 oktober 1968 was het dan eindelijk zover. Na een enerverende reis van precies een maand arriveerde hei imposante reactordrukvat in het Spaanse plaatsje Santa Maria de Garoña, waar de Amerikaanse onderneming General Electric bezig is met de bouw van een krachtige kerncentrale. Er is heel wat voor komen kijken om het 360 ton wegende vat van Rotterdam naar de plaats van bestemming te vervoeren. 
Vooral het tweede gedeelte van de reis – het transport over land van de Spaanse havenstad Bilbao naar de bouwplaats – was een indrukwekkend gebeuren. Het af te leggen traject in Spanje bedroeg ca. 200 kilometer. Men heeft er bijna vier weken voor nodig gehad om deze afstand te overbruggen en het grenst werkelijk aan het ongelooflijke wat zich in die periode rondom het transport heeft afgespeeld. Alles en iedereen moest wijken voor “het vat”! Dit gold in de eerste plaats het normale wegverkeer dat werd omgeleid of stopgezet. Daarnaast werden hinderlijke kabels en bedradingen tijdelijk verwijderd, noodbruggen geslagen, ja zelfs huizen gedeeltelijk gesloopt. Dank zij de enorme voorbereidingen en een uitstekende organisatie is het geweldige transport echter tot een goed einde gebracht. De Spaanse transportonderneming Transahara S.A. uit Madrid, die met de uitvoering van dit karwei was belast, kon op 5 oktober een wapenfeit van de eerste orde aan haar toch al indrukwekkende staat van dienst toevoegen. Met succes bracht deze onderneming het meest gecompliceerde transport dat ooit in Europa heeft plaatsgevonden op haar naam. 
Samen met onze fotograaf zijn wij enkele dagen getuige geweest van het opzienbarende wegtransport in Spanje. Op zaterdag 14 september sloten wij ons bij de stapvoets rijdende karavaan aan, juist op het moment dat het vat aan de beklimming van de 700 meter hoge Alto Barazarpas begon. In de route naar de top zaten niet minder dan vijftien gemene haarspeldbochten, die stuk voor stuk met de grootste nauwkeurigheid genomen dienden te worden. Een kleine misrekening kon de meest gevaarlijke situaties tot gevolg hebben. 
85 meter lang. 
Het reactorvat (liggend in de door ons bedrijf vervaardigde wieg) rustte op twee zware onderstellen, elk voorzien van 48 wielen. Deze “wielentrein” was per set van 16 wielen automatisch en in bijzondere gevallen zelfs met de hand bestuurbaar. 
Twee trucks (elk met een vermogen van 380 pk) trokken het gevaarte, terwijl aan de achterzijde van het transport nog eens twee trucks van hetzelfde kaliber al duwend hun taak verrichtten. De totale lengte van de combinatie (vier trucks en de twee onderstellen) bedroeg 85 meter. Het was zondermeer fascinerend om deze immense combinatie door een haarspeldbocht te zien trekken. Ondanks het moeilijke bochtenwerk zeulden de trucks hun zware last vastberaden naar boven. De snelheid varieerde van een tot drie kilometer per uur! Tot de 15e en laatste haarspeldbocht, die slechts enkele steenworpen van de top van de pas was verwijderd, ging de rit geheel volgens plan. Maar halverwege de laatste hindernis stokte de karavaan en ondanks verwoede pogingen van de vier trucks weigerde het vat op de steile weg elke verdere medewerking. Tegen het invallen van de duisternis staakte men de vergeefse pogingen en besloot men het de volgende morgen opnieuw te proberen. 
Toen lukte het, zij het met veel moeite. De twee voorste trucks werden losgekoppeld en enkele meters verder gereden. Met staaldraden bracht men een verbinding tot stand tussen de met lieren uitgeruste trucks en het voorste onderstel, waarna de kolos met vereende krachten voetje voor voetje om de hoek werd getrokken. Vergeleken met dit spectaculaire gebeuren was de verdere rit naar de top van de Alto Barazar nog maar een formaliteit. 
Bekijks. 
Vanzelfsprekend trok het transport veel bekijks. In de dorpen waar het vat doorheen trok liep de gehele bevolking uit. Diverse keren zagen wij zelfs hele schoolklassen bij de nadering van het vat uit de schooldeur komen stormen. 
In Vitoria, een flinke plaats ten zuiden van Bilbao, was de volksoploop kompleet! Langs de route door de buitenwijken van de stad stonden de mensen vele rijen dik. De cineast Pim Korver, die zoals wij in ons vorige nummer reeds schreven van het volledige transport een 50 minuten durende documentaire in kleur maakte in opdracht van de NCRV-televisie, klom in Vitoria zelfs op het vat om filmopnamen te maken. 
Net buiten Vitoria dook een nieuw obstakel op: de belangrijke spoorlijn Parijs-Madrid. Om deze hindernis te nemen moesten alle bovenleidingen worden verwijderd. In de vroege morgen van de 19e september verscheen een “knipploeg” van de Spaanse spoorwegen ten tonele, die dit karwei – na het passeren van een trein – in rekordtijd klaarde. Zodra de achterste truck over de overgang was gerold werden de leidingen in ijltempo weer op hun plaats gebracht, zodat de volgende trein zonder vertraging kon passeren. 
Café in de weg. 
Van Vitoria rolde het vat via een prachtige verkeersweg in de richting van Miranda. Onderweg moest het transport echter van de hoofdweg afbuigen, omdat het grote vat onmogelijk onder een spoorwegviaduct door kon. Via een speciaal voor het transport verbreed en geasfalteerd landweggetje trok de karavaan met een flinke omweg naar de plaats, waar de spoorlijn op dezelfde wijze als bij Vitoria kon worden overgestoken. 
Voordat de stoet echter bij de overweg arriveerde stond nog een haakse bocht op het programma in een gehucht zonder naam. Het dorpscafé kon niet ongelukkiger op de hoek zijn gelegen. Keer op keer werd de draai opnieuw ingezet, maar uiteindelijk moest toch een muurtje van het café gedeeltelijk worden gesloopt, ten einde het vat zonder kleerscheuren door de scherpe bocht te kunnen loodsen. 
De volgende morgen vroeg volgde de oversteek van de spoorlijn. Vandaar koerste de karavaan verder in de richting van de stad Miranda. Vlak voor deze plaats werd afgeslagen naar het dorp Fontecha. De rit naar dit dorp verliep voorspoedig. Toch lagen nog vele moeilijkheden in het verschiet. Wij konden daarvan helaas geen getuige meer zijn, omdat wij bij Fontecha afscheid van het vat moesten nemen. 
Dank zij de 50 minuten durende kleurenfilm, die waarschijnlijk in de maand december door de NCRV-televisie zal worden uitgezonden, zullen wij het transport echter nog eens aan onze ogen voorbij kunnen zien trekken. Op het ogenblik is het juiste tijdstip van de uitzending nog onbekend. Zodra datum en tijd definitief vaststaan, zullen wij u hiervan uiteraard tijdig op de hoogte stellen. Het wordt een uitzending die u beslist niet mag missen!

Omschrijving:
Een reactordrukvat is een drukvat dat de reactorkern en het primaire koelmiddel omsluit. Binnen het reactorvat wordt de warmte geproduceerd en overgedragen aan het primaire koelmiddel. 
De RDM was, voor zover het nucleaire activiteiten betreft, gespecialiseerd in de bouw van grote en zware drukvaten. Van het einde der jaren zestig tot vroeg in de jaren tachtig werden 24 reactordrukvaten opgeleverd, waarvan 10 aan de Verenigde Staten. 
Het betreft hier een type BWR drukvat, BWR = Boiling Water Reactor (kokend water reactor), voor een centrale die in oktober 1971 in bedrijf kwam. 
Het Spaanse reactordrukvat begon zijn reis (van Rotterdam naar Bilbao) aan boord van m.s. “Uhenfels” van het Duitse Scheepvaartbedrijf ‘Hansa’. Daarna ging het transport over de weg verder naar haar eindbestemming in Santa Maria de Garoña, zie het routekaartje op foto 4 hieronder. 

Citaten:
– “RDM” door Evert van der Schee, 1998: 
… … In 1966 werd intussen begonnen aan een reactorvat voor een kerncentrale in Spanje. Dit vat werd in september 1968 op transport gesteld, vanaf Bilbao moest dat over land. Zelden zal een transport zoveel voeten in de aarde hebben gehad. Eigenlijk was het geheel te breed en te hoog. Via een zeer uitgekiende route werden onneembare obstakels zoals viaducten vermeden. Echter, allerlei bovengrondse leidingen dienden te worden verwijderd en natuurlijk weer worden aangesloten. Soms kon een bocht onmogelijk worden genomen en zat er maar een ding op: de hoek van een huis moest worden gesloopt. Het vat is op zijn plaats gekomen, natuurlijk, het functionneert zelfs nog steeds naar behoren. … …

– 23-5-2023: Jan Oosterkamp op de RDM Facebook pagina; Het smeden van de ringen voor de kernreactor voor Santa María de Garoña, order nr. 4100, een opdracht van General Electric, was heel indrukwekkend! Het toppunt van ambachtelijk kunnen! Dit is voor mij ook alweer ruim 50 jaar geleden. Over dit project zou ik een boek kunnen schrijven, inclusief gebeurtenissen die enkel in kleine kring bekend zijn. Zo was het transport van het vat van de bouwfonds naar de kade enige tijd een groot probleem. Voor mij aanleiding om in een discussie te stellen: wat nou probleem. Dit ding is hooguit 400 ton. Op de helling worden duizenden tonnen het water in gelaten. Waarop project management besloot dat ik dat dan maar moest regelen. Op dat moment hadden de houten scheepmakers weinig te doen, de helling was leeg. Zodoende is het vat op sleeën en hellinggoten de kade op getrokken. Als er interesse is voor meer details dan hoor ik dat graag.

– Spanje.nieuwslog.nl, 03-07-2009: 
… … Haalt Garoña 2013? 
De Spaanse overheid liet gisteren weten de oudste kernreactor van Spanje vier jaar langer draaiende te houden, om redenen van werkgelegenheid. Houdt de reactor het zo lang uit? 
Het Spaanse Borssele heet Garoña. De oudste kernreactor van Spanje staat in het plaatsje Garoña bij Miranda de Ebro (Burgos). De reactor, die bijna veertig jaar oud is, zou dit jaar moeten worden gesloten. Ondanks eerdere toezeggingen van de regering in die richting, werd gisteren echter anders besloten. Garoña blijft open tot 2013. 
Het motief is opmerkelijk: de regio biedt geen alternatieve werkgelegenheid. De ministers van Industrie en Werkgelegenheid voegden hieraan toe dat niet gevreesd hoefde te worden voor de veiligheid. Een recente studie had aangetoond dat het op dat punt wel goed zat. 
In 2012 zijn er weer nieuwe verkiezingen en de vraag zal zich dan opnieuw aandienen of Garoña moet worden gesloten. Dán echter zal de discussie nog veel heviger zijn, omdat ook van zes andere kerncentrales het contract zal aflopen. … …

Artikelen:
– Nieuwe werkplaats voor zeer zware apparatenbouw bij de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij N.V. / Neratom 
  reactordrukvat (bijna 400 ton) vertrekt naar Spanje, Schip en Werf.
– Reuzen-kernreactorvat voor Spanje, Nieuws van de RDM, augustus 1966.
– Over kernreactorvaten, Nieuws van de RDM, december 1966.
– Voorplaat, Nieuws van de RDM, april 1967.
– Vierde bouwopdracht voor reactorvat, Nieuws van de RDM, mei 1968.
– Transport Spaanse vat wordt een reuzenkarwei, Nieuws van de RDM, juni 1968.
– Foto en tekst, Nieuws van de RDM, augustus 1968.
– Het Spaanse vat begon “zware” reis, Nieuws van de RDM, september 1968.
– Nauwelijks te bevatten, Spaanse vat kwam heelhuids over, Nieuws van de RDM, okt. 1968.

Bronnen:
– Stadsarchief Rotterdam.
– Archief Piet Holswilder – Maassluis. – Beeldbank Schiedam.